مقدمه
قرقیزستان پیش از استقلال یکی از جمهوریهای اتحاد جماهیر شوروی بود. سیاستها و نظام اقتصادی ضعیف شوروی باعث شد قرقیزستان، مانند سایر جمهوریهای این اتحاد، پس از فروپاشی با بحرانهای اقتصادی شدیدی روبرو شود. مشکلاتی چون فقر، بدهی ملی، بیکاری، کمبود خدمات درمانی و پایین بودن تولید ناخالص داخلی، این کشورها را در وضعیت عقبمانده نگه داشته بود.
با فروپاشی شوروی و استقلال کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز، این ملتها با وجود چالشهای فراوان، سعی کردند به سمت توسعه اقتصادی حرکت کنند. در این راستا، کشورهای منطقه تلاش کردند فرهنگ و تاریخ غنی خود را در سایه امنیت اقتصادی و رفاه عمومی به جهانیان نشان دهند.
نمای کلی
قرقیزستان نیز پس از استقلال، با پیادهسازی سیاستهای کلان اقتصادی و سرمایهگذاری در بخشهای مختلف، توانست از کشوری عقبمانده به یک کشور در حال توسعه با سرعت رشد بالا تبدیل شود. این کشور در سالهای اخیر توانسته است با سرمایهگذاری کلان در بخشهایی مانند گردشگری، معادن و استفاده از ظرفیتهای بومی و طبیعی، تولید ناخالص داخلی خود را بهبود بخشد.
بر اساس دادههای جهانی، تولید ناخالص داخلی قرقیزستان به شرح زیر بوده است:
سال 2020:
27.8 میلیارد دلار
سال 2021:
25.9 میلیارد دلار
سال 2022:
13.12 میلیارد دلار
سال 2023:
13.99 میلیارد دلار
افزایش سطح رفاه عمومی نیز در سالهای گذشته مشهود بوده است. امروزه 80 درصد از جمعیت قرقیزستان به اینترنت دسترسی دارند. همچنین 93 درصد از مردم از خدمات بهداشتی ایمن استفاده میکنند. با اینکه 62 درصد جمعیت این کشور در مناطق روستایی زندگی میکنند، دسترسی به برق روستایی 99.6 درصد است.
توسعه در سایر شاخصها نیز قابل مشاهده است. برای مثال، نرخ باسوادی جوانان 15 تا 24 ساله 100 درصد است. همچنین نرخ تورم در سال 2022 به 13.99 درصد رسید اما در سال 2023 این نرخ به 10.8 درصد کاهش یافت.
تجارت
قرقیزستان با موقعیت جغرافیایی کوهستانی و منابع معدنی فراوان، از جمله طلا، پلاتین و مس، به عنوان یکی از کشورهای غنی از نظر مواد معدنی شناخته میشود. در دنیای امروز، مواد معدنی استراتژیک اهمیت زیادی پیدا کردهاند. قرقیزستان بیش از 17 ماده معدنی از این دسته را در خود جای داده است. سرمایهگذاری در این زمینه به این کشور امکان میدهد تا به یکی از بازیگران مهم جهانی در صادرات این مواد تبدیل شود.
در حال حاضر، 32 درصد از ارزش کل بازار صادراتی قرقیزستان به صادرات طلا (از جمله طلای اندود شده با پلاتین) اختصاص دارد که ارزش آن 1.284 میلیارد دلار است. نکته مهم این است که قرقیزستان در دسته کشورهای در حال توسعه قرار دارد و همین مسئله در تحلیل تجارت این کشور اهمیت دارد. صادرات باید از مازاد تولید داخلی انجام شود و تقاضای داخلی ابتدا تأمین شود. در غیر این صورت، عدم تعادل بین عرضه و تقاضا ممکن است به مشکلاتی در تجارت و تولید کشور منجر شود.
در بررسی تجارت کشورهای در حال توسعه، توجه به بازار داخلی و ظرفیت واقعی صادرات اهمیت زیادی دارد. شاخصهایی مانند تراز تجاری، عملکرد سالانه و شرکای تجاری نیز در تحلیل اوضاع تجاری بسیار مفید هستند.
صادرات
صادرات یک کشور از مهمترین نشانههای رشد اقتصادی آن است. قرقیزستان در سالهای اخیر توانسته است با توجه به بازار صادرات و تولید محصولات باکیفیت، رشد خوبی در این زمینه داشته باشد. ارزش بازار صادراتی این کشور در سال 2023 به 3.308 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال 2022 رشدی 47 درصدی را نشان میدهد. در یک دوره پنجساله نیز میانگین نرخ رشد صادرات بین سالهای 2019 تا 2023 به 13 درصد رسیده است.
از مهمترین بازارهای صادراتی قرقیزستان میتوان به کشورهای سوئیس، روسیه، قزاقستان، ازبکستان، امارات، ترکیه و هنگکنگ اشاره کرد. محصولات صادراتی عمده شامل طلا و فلزات گرانبها، سنگهای قیمتی، جواهرات، سوختهای معدنی و ماشینآلات الکتریکی هستند. همچنین دستگاههای ضبط صدا و تصویر، وسایل نقلیه و تجهیزات مکانیکی نیز بخش مهمی از صادرات این کشور را تشکیل میدهند.
با وجود منابع فراوان، قرقیزستان هنوز از تمامی ظرفیت صادراتی خود استفاده نکرده است. این نشان میدهد که این کشور میتواند با بهبود تولید و صادرات، جایگاه بهتری در بازار جهانی پیدا کند.
واردات
قرقیزستان به عنوان یک کشور در حال توسعه و با هدف تبدیل شدن به یک کشور صنعتی، حجم واردات بالایی دارد. ارزش واردات در سال 2023 نسبت به سال قبل 26 درصد رشد داشته است. میانگین رشد واردات در دوره پنجساله 2019 تا 2023 نیز به 33 درصد رسیده است.
از تامینکنندگان اصلی کالاهای وارداتی به قرقیزستان میتوان به کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، جمهوری کره، ترکیه، ایالات متحده، آلمان، ازبکستان، ژاپن و بریتانیا اشاره کرد.
بیشترین ارزش واردات شامل وسایل نقلیه غیر از راهآهن، ماشینآلات و وسایل مکانیکی، سوختهای معدنی و محصولات نفتی، دستگاههای الکتریکی و محصولات دارویی است. سایر اقلام وارداتی شامل پارچههای بافتنی، آهن و فولاد، کفش، پلاستیک و مصنوعات آن و محصولات فلزی میباشند.
تراز تجاری قرقیزستان در سال 2023، منفی 9.041 میلیارد دلار بوده که نشاندهنده بالابودن حجم واردات نسبت به صادرات است. این موضوع نشان میدهد که قرقیزستان بازاری مناسب برای مصرف کالاهای با کیفیت دارد و میتواند محل مناسبی برای صادرات محصولات صنعتی کشورهای دیگر باشد.
نتیجهگیری
در نتیجه، اقتصاد قرقیزستان طی سالهای پس از استقلال تحولات قابلتوجهی را تجربه کرده است. با وجود چالشهای اولیه ناشی از فروپاشی شوروی، این کشور توانسته است با سرمایهگذاری در بخشهای مختلف و بهبود زیرساختها، به سمت توسعه پایدار حرکت کند. همچنان فرصتهای زیادی برای رشد و گسترش اقتصاد قرقیزستان، بهویژه در زمینه صادرات و بهرهبرداری از منابع طبیعی، وجود دارد که میتواند جایگاه این کشور را در بازار جهانی تقویت کند.