نشست سمرقند: آغاز مرحله‌ای تازه در مشارکت استراتژیک آسیای مرکزی و اتحادیه اروپا
اجلاس سمرقند، نقطه عطفی در سیاست خارجی آسیای مرکزی به شمار می‌رود؛ رویدادی که فراتر از یک گردهمایی معمول دیپلماتیک، چشم‌اندازی نوین به همکاری بین این منطقه و اتحادیه اروپا بخشید.
این نخستین نشست جمعی در بالاترین سطح در طول بیش از ۳۰ سال روابط دوجانبه بود که گامی مهم در تعمیق مشارکت بین‌منطقه‌ای محسوب می‌شود. در پایتخت‌های آسیای مرکزی، این رویداد به عنوان فرصتی تاریخی برای تقویت جایگاه منطقه در ساختار روابط بین‌الملل مورد استقبال قرار گرفت.
شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان، این اجلاس را «فرصتی تاریخی برای آسیای مرکزی» توصیف کرد و افزود: «در گذشته تصور اینکه روزی نمایندگان کشورهای منطقه در کنار یکدیگر با رهبران اروپایی وارد گفت‌وگو شوند، دشوار بود.»
اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، نیز با قدردانی از میزبانی ازبکستان تأکید کرد: «کشورهای آسیای مرکزی شرکای قابل اعتمادی برای اروپا هستند.»
آنتونیو کاستا، رئیس شورای اروپا، این دیدار را «نشستی برجسته» توصیف کرده و با اشاره به شعار اجلاس «سرمایه‌گذاری در آینده» اظهار امیدواری کرد که این روند ادامه‌دار باشد.
امضای «اعلامیه سمرقند»: گامی به‌سوی مشارکت استراتژیک
یکی از دستاوردهای مهم این اجلاس، امضای اعلامیه سمرقند بود که سطح روابط اتحادیه اروپا و آسیای مرکزی را به مشارکت استراتژیک ارتقا داد. این مشارکت بر پایه سه عنصر کلیدی شکل گرفته است:
-
۱. اعتماد متقابل و گفت‌وگوی سازنده
در طول سه دهه گذشته، روابط بین دو منطقه با محوریت گفت‌وگو، درک متقابل و تعاملات عملی رشد کرده است. نشست‌های مستمر سران و وزرا، همچون اجلاس‌های آستانه (اکتبر ۲۰۲۲) و چولپون‌آتا (ژوئن ۲۰۲۳) و همچنین نشست وزارتی اخیر در عشق‌آباد، زمینه‌ساز تعمیق روابط شده‌اند.
-
۲. منافع مشترک و اهداف بلندمدت
همگرایی منافع، نقشی حیاتی در تقویت این مشارکت ایفا می‌کند. برگزاری اجلاس در شرایط بحرانی جهان، از جمله تنش‌های سیاسی، بحران‌های اقتصادی و چالش‌های زیست‌محیطی، اهمیت گفت‌وگوی منطقه‌ای را دوچندان کرده است.
در این میان، اتحادیه اروپا در تلاش برای تنوع‌بخشی به روابط خارجی خود، به آسیای مرکزی به عنوان منطقه‌ای کلیدی می‌نگرد؛ منطقه‌ای با ظرفیت‌های عظیم انرژی، مواد خام، نیروی کار متخصص و بازار گسترده.
-
۳. گسترش دامنه همکاری‌ها
امروز همکاری‌های اروپا و آسیای مرکزی از حوزه‌های سنتی فراتر رفته و در زمینه‌های نوینی مانند انرژی پایدار، اقتصاد دیجیتال و حمل‌ونقل سبز نیز گسترش یافته‌اند.
اسناد امضاشده در این اجلاس نشان می‌دهند که همکاری‌ها به سمت بردارهای کلیدی چون تضمین امنیت انرژی، متنوع‌سازی مدل‌های اقتصادی، توسعه کریدورهای حمل‌ونقل پایدار و اتصال دیجیتال سوق یافته‌اند.
طرح «گلوبال گیت‌وی» و سرمایه‌گذاری ۱۲ میلیارد یورویی
در چارچوب ابتکار «Global Gateway»، اتحادیه اروپا بسته‌ای ۱۲ میلیارد یورویی را برای توسعه زیرساخت‌های آسیای مرکزی تصویب کرده است:
- ۳ میلیارد یورو برای حمل‌ونقل و لجستیک
- ۲.۵ میلیارد یورو برای بخش معدن
- ۶.۴ میلیارد یورو برای پروژه‌های اقلیمی
- ۱۰۰ میلیون یورو برای توسعه دیجیتال
همچنین، در اعلامیه مشترک درباره مواد خام حیاتی، طرفین بر تعمیق همکاری‌ها در زمینه استخراج و فرآوری مواد معدنی توافق کردند.
اورسولا فون در لاین در این باره گفت:
«مواد معدنی، نیروی حیاتی اقتصاد جهانی آینده هستند. اروپا مصمم است تا شریک قابل‌اعتمادی برای آسیای مرکزی باشد.»
فناوری دیجیتال در کانون توجه
همزمان با این اقدامات، پروژه‌هایی نوین در حوزه فناوری اطلاعات نیز در حال اجراست. از جمله، پروژه TEI Digital Connectivity در جریان سفر کمیسر اتحادیه اروپا، جی سیکلا، به منطقه در مارس گذشته، آغاز شد.
این پروژه اهدافی همچون گسترش ارتباطات ماهواره‌ای، ارائه اینترنت پهن‌باند مقرون‌به‌صرفه، حمایت از نوآوری دیجیتال و تقویت امنیت سایبری را دنبال می‌کند.
چشم‌اندازی روشن برای آینده
این ابتکارات گام مهمی در راستای توسعه‌ای فراگیر و پایدار در منطقه آسیای مرکزی به‌شمار می‌روند.
در مجموع، اجلاس سمرقند فراتر از انتظارات ظاهر شد. توافقات امضاشده، نقشه راه مشخصی برای تقویت همکاری‌های چندجانبه میان اروپا و آسیای مرکزی ترسیم کرده‌اند؛ همکاری‌هایی که بر حل چالش‌های جهانی همچون توسعه پایدار، مقابله با تغییرات اقلیمی و تضمین امنیت انرژی متمرکز خواهند بود.
نویسنده: شخنوزا کادیرووا (رئیس بخش، مؤسسه مطالعات استراتژیک و بین‌منطقه‌ای وابسته به ریاست‌جمهوری ازبکستان)
تاریخ: 5 آوریل 2025
منبع: UzDaily.com
