تاجیکستان

تاجیکستان به دلیل اشتراکات فرهنگی و زبانی با ایران، مقصد جذابی برای ایرانیان محسوب می‌شود. این کشور به خاطر مناظر طبیعی بکر و آثار به‌جا مانده از دوران شوروی، هر ساله گردشگران زیادی را جذب می‌کند و در حال تبدیل شدن به یک مقصد توریستی جدید است. تاجیکستان با مجموعه‌ای از ساختمان‌ها و سازه‌های دوران شوروی و بناهای مدرن مانند بنای یادبود اسماعیل سامانی، تجربه‌ای لذت‌بخش از یک سفر گردشگری را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند.

 

شهر دوشنبه

دوشنبه، بزرگ‌ترین شهر تاجیکستان و پایتخت سیاسی و فرهنگی این کشور است. پیش از ورود شوروی، دوشنبه روستایی کوچک بود که محلی برای برگزاری بازار دوشنبه به شمار می‌رفت. با حضور شوروی و انتخاب دوشنبه به عنوان پایتخت، این شهر به سرعت رشد کرد و به مدرن‌ترین شهر تاجیکستان تبدیل شد.

در این شهر، مجموعه‌ای از نمادها، ساختمان‌ها و پارک‌ها به چشم می‌خورد که نشان‌دهنده هنر معماران تاجیک است و تجربه خوبی برای گردشگران فراهم می‌آورد. در ادامه به معرفی برخی از مکان‌های گردشگری این شهر در تاجیکستان می‌پردازیم.

 

1- کاخ نوروز

کاخ نوروز ابتدا به‌عنوان بزرگ‌ترین چایخانه تاجیکستان طراحی شد و به شاهکاری معماری تبدیل شد. این کاخ با مساحتی نزدیک به ۴۰ هزار متر مربع بر پایه معماری سنتی تاجیکستان ساخته شده و تالارهای کوچک و بزرگ، فواره‌های متنوع و تالار موسیقی را در خود دارد. طراحی داخلی کاخ تاریخ و گذشته پرفرازونشیب کشور را نمایش می‌دهد. دبیرخانه سازمان همکاری‌های شانگهای آن را در فهرست هشت معجزه این سازمان قرار داده است.

2- پارک رودکی

پارک رودکی یکی از مهم‌ترین نقاط گردشگری پایتخت تاجیکستان است. این پارک که در ابتدا به عنوان پارک لنین شناخته می‌شد، به فرمان رئیس‌جمهور تاجیکستان به پارک رودکی تغییر نام پیدا کرد. مجسمه بزرگ رودکی، شاعر بزرگ دربار سامانی، در ورودی این پارک قرار دارد.

* تیرک دوشنبه

تیرک دوشنبه یا میله پرچم تاجیکستان، یکی از سازه‌های برجسته پارک رودکی است. این پرچم با ارتفاع 165 متر تا سال 2014 به عنوان بلندترین پرچم جهان شناخته می‌شد.

* بنای یادبود اسماعیل سامانی

این بنای مدرن به بزرگداشت اسماعیل سامانی، موسس سلسله سامانیان، اختصاص دارد. طراحی منحصر به فرد این یادبود با پوشش طلا، توجهات را به خود جلب می‌کند. تاج 10 کیلوگرمی از جنس طلا در این تندیس وجود دارد که به طور دائمی تحت حفاظت پلیس قرار دارد.

3- موزه ملی تاجیکستان

موزه ملی تاجیکستان یکی از معروف‌ترین موزه‌های این کشور است که در شهر دوشنبه واقع شده است. این موزه با مساحت 24000 متر مربع، بیش از 50 هزار اثر را در 22 سالن نمایشگاهی به نمایش می‌گذارد.

4- پارچان

پارچان نماد استقلال و استقامت تاجیکستان است. در محوطه بیرونی کتابخانه ملی، بنایی از سنگ مرمر با نشان ملی تاجیکستان به رنگ طلایی خودنمایی می‌کند.

5- قلعه حصار

این قلعه در 30 کیلومتری دوشنبه قرار دارد و نماد فرهنگ 3000 ساله‌ی مردم تاجیکستان است. اگرچه پس از حمله روسیه تنها دو برج از این قلعه باقی مانده، اما هنوز هم یکی از جاذبه‌های گردشگری تاجیکستان است که گردشگران زیادی از آن دیدن می‌کنند.

6- بازار شاه منصور

بازار شاه منصور یکی از بازارهای سنتی آسیای مرکزی است که قدمتی 80 ساله دارد. این بازار مجموعه‌ای از مواد و محصولات مصرفی را به فروش می‌رساند.

7- کوه‌های فان

کوه‌های فان از زیباترین سلسله‌کوه‌های آسیای مرکزی هستند و دارای قله‌هایی با ارتفاع بیش از 5000 متر می‌باشند. دریاچه اسکندرکول در این منطقه، مقصدی محبوب برای گردشگران است.

8- قلعه یامچون

این قلعه، باقی‌مانده ارگی بزرگ در مسیر جاده ابریشم، حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد برای دفاع از تجار ساخته شد. با وجود تخریب بخش‌هایی از آن بر اثر زمین‌لرزه‌ها، آثار باقی‌مانده تاریخ غنی این منطقه را به نمایش می‌گذارد.

 

خجند (مرکز ولایت سغد)

خجند مرکز ولایت سغد، دومین شهر بزرگ تاجیکستان به شمار میرود. قدمت این شهر به 2500 سال میرسد و در زمان امپراطوری هخامنشی، خجند یکی از ساتراپ های اصلی هخامنشیان بوده است.

خجند در طول تاریخ بارها هدف حملات حکومت‌هایی مانند رومیان، مغول‌ها و اعراب قرار گرفته و تخریب شده، اما هر بار بازسازی و احیا شده است. این شهر اکنون به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز تجاری، فرهنگی و علمی آسیای مرکزی شناخته می‌شود.

آثاری چون: مسجد و مقبره ی شیخ مصلح الدین، قلعه خجند و مسجد جام جم.

1- موزه و ارگ تاریخی سغد

موزه تاریخی سغد در شهر خجند، در سال 2006 در محل موزه قدیمی سغد که در سال 1931 ایجاد شده بود، تاسیس شد. این موزه در قلعه باستانی خجند در تاجیکستان واقع شده است که در سال 1999 بازسازی شد.

مجموعه ی بیش از 30 هزار قطعه ای این نمایشگاه شامل تصاویری از زندگی ماقبل تاریخ، تالارهای یونانی با تابلوهایی از سنگ مرمر مربوط به زندگی اسکندر مقدونی، فرش های دستباف تاجیکی، لباس های محلی، نمونه های از سرامیک ها و ظروف قرون وسطایی، قطعاتی از عناصر تزئینی سازه های معماری، سنگ قبره با کتیبه ها و…. در این موزه به نمایش گذاشته شده است. ارگ خجند زمانی محل اقامت اسکندر کبیر بوده است که هفت دروازه و شش کیلومتر دیوار دفاعی داشته است. در حدود قرن 15 این ارگ بازسازی شد و امروزه قلعه خجند بقایای دیوارها و دروازه ها و همچنین قلمرو کاوش های باستان شناسی پی دیوار اول است.

آخرین تاریخ نظامی در این ارگ به سال 1997 برمیگردد که در جریان جنگ بین نیروهای ازبکی و تاجیکی حدود 300 نفر کشته شدند. مجددا در سال 1378 بخشی از دیوار شرقی این قلعه به قرن 8 تا 10 برمیگردد، بازسازی شد و به موزه تاریخ محلی، باستان شناسی و استحکامات منتقل شد.

2- پنجشنبه بازار

پنجشنبه بازار خجند، یکی از معروف‌ترین بازارهای آسیای مرکزی، در سال ۱۹۶۴ در شهر خجند احداث شد. این بازار سرپوشیده با معماری دوران شوروی، به مرکز تجارت و کانون اقتصادی شهر خجند و شمال تاجیکستان تبدیل شده است.

در ورودی بازار، دو مجسمه طلاکوب زن و مرد به بازدیدکنندگان خوش‌آمد می‌گویند. فضای داخلی سالن و اطراف آن با رنگ‌های متنوع، زیبایی منحصربه‌فردی را به نمایش می‌گذارد و این بازار را به یکی از جاذبه‌های دیدنی خجند تبدیل کرده است.

3- مسجد و مقبره شیخ مصلح الدین

مجتمع مذهبی شیخ مصلح الدین که  یکی از جاذبه‌های مذهبی گردشگری شمرده می‌شود در بخش باستانی شهر خجند قرار گرفته است به شاعر قرن دوازدهم که حاکم شهر نیز بوده است نسبت داده میشود. در ابتدا معماری این بنا به سبک مقبره های قرن دوازدهمی یعنی گنبدهای کوچک آجری که با سفال های قرمز و قهوه ای تزئین میشدند، بوده است اما بعد از حمله ی مغول و تخریب این بنا، در قرن 14 بازسازی و احیای این مقبره با طرحی نو در دستور کار قرار گرفت که بعدها به دلایل نامعلوم تخریب گردید. در قرن 16 بنایی جدید با طرحی متفاوت از سازه های سابق با هدف انجام تشریفات مذهبی و عبادی بر روی خرابه های آرامگاه قبلی ساخته شد.

هم اکنون این مجموعه شامل بخش های متفاوتی مانند یک مناره ی 20 متری قرن نوزدهمی، اماکن خاکسپاری قدیمی مربوط به شیخ مصلح الدین در میانه ی آن میباشد.

پنجکنت

پنجکنت در قرن ۵ میلادی تأسیس شد و پس از حمله اعراب در قرن هشتم متروکه شد. این جاذبه گردشگری در تاجیکستان به‌خاطر سازه‌های باستانی پنجکنت قدیم، که در بلندای شهر و مشرف به رودخانه زرافشان ساخته شده‌اند، شهرت دارد. قدمت این سازه‌ها به هزاره چهارم قبل از میلاد می‌رسد و در فهرست یونسکو ثبت شده‌اند.

این منطقه سال‌ها مورد کاوش و حفاری گروه‌های مختلف قرار گرفته و آثاری مانند نقاشی‌های دیواری، صحنه‌های شکار و رقاصه‌ها کشف شده است. بخشی از این آثار در موزه‌های تاجیکستان، به‌ویژه در شهر دوشنبه، به نمایش درآمده‌اند، اما برترین یافته‌های این منطقه در موزه آرمیتاژ سن‌پترزبورگ روسیه در معرض دید عموم قرار دارند.

موزه رودکی

رودکی شاعر بزرگ فارسی زبان، از شعرای مطرح در دوره سامانیان، در قرن سوم هجری در سمرقند متولد شد و در سال 329 قمری در همانجا از دنیا رفت.

آرامگاه رودکی در پنجکنت قرار دارد. این آرامگاه، دارای ساختمانی هشت ضلعی و گنبدی دایره ای میباشد که درمیان طبیعت بکر منطقه چون نگینی فیروزه ای میدرخشد.

ساختمان مقبره و آرامگاه رودکی بخشی از مجتمع رودکی میباشد که در علاوه بر مقبره شامل کتابخانه و کتاب فروشی نیز میشود. در باغ مجتمع علاوه بر درختان توت چندصد ساله، هزاران گل رز نیز وجود دارد که گفته میشود بعضی از آنها توسط خود رودکی کاشته شده.

این مجتمع که متعلق به پدر شعر فارسی میباشد، از دیدنی ترین نقاط تاجیکستان به شمار میرود و همه ساله علاقه مندان به شعر فارسی از آن دیدار میکنند.

خاروغ

مرکز ولایت پامیر و بزرگترین شهر آن خاروغ میباشد. این شهر مجموعه ای از چایخانه ها و بازارهای مختلف میباشد که آن را تبدیل به یکی از نقاط گردشگری ایده آل در تاجیکستان کرده است.

پارک مرکزی خاروغ

اگر از قسمت شرقی خاروغ، حدود پنج کیلومتر فاصله بگیریم به پارک مرکزی یا باغ گیاه شناسی خاروغ میرسیم.

این پارک در سال 1990 که این کشور دچار قحطی بود به منظور کشت محصولات کشاورزی ایجاد شد اما بعدها نوسازی شد و تبدیل به یک باغ گیاه شناسی شد.

این مجموعه علاوه بر دارا بودن تعداد زیادی درختان بالغ، مجموعه ای نسبتا کامل از گیاهان بومی تاجیکستان را شامل میشود که همچنان در حال توسعه است.

در پارک مرکزی خاروغ، موزه منطقه‌ای خاروغ قرار دارد که در ساختمانی قدیمی، پیش‌تر به‌عنوان مدرسه آموزش زبان روسی استفاده می‌شد، تأسیس شده. این موزه اولین پیانوی روسی و پرتره‌هایی از استالین را به نمایش می‌گذارد.

مرغاب

در میانه فلات پامیر، شهری کوچک به نام مرغاب در راستای رودخانه مرغاب قرار دارد. این شهر، که بیشتر جمعیت آن قرقیز هستند، در ارتفاعی حدود 3600 متری از سطح دریا قرار دارد. مرغاب به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش میان رشته‌کوه‌ها و یخچال‌های طبیعی شهرت دارد.

با جمعیتی حدود 4 تا 5 هزار نفر، مرغاب یکی از مرتفع‌ترین سکونت‌گاه‌های تاجیکستان و آسیای میانه به شمار می‌آید. این شهر توسعه چندانی نیافته و ویژگی‌های خاص ارتفاعی و طبیعی‌اش آن را متمایز کرده است.

آثار به جامانده از سکاها

شهرت این منطقه بیشتر به دلیل وجود آثاری از سکاها میباشد. سکاها دسته ای از ایرانیان مهاجر در منطقه ی آسیای مرکزی بودند که به زبان سکایی سخن میگفتند و از هزاره اول پیش از میلاد تا هزاره اول میلادی بخش وسیعی از این مناطق را از دریای سیاه تا مرزهای چین را در اختیار داشتند.

سنگ نگاره هایی از دوره سکاییها در منطقه مرغاب به جا مانده است که نشان دهنده قدمت حیات در این منطقه میباشد. همچنین قبرستانی سکایی نیز در این منطقه وجود دارد که به تنهایی نشان دهنده ی سکونت طولانی مدت آنها در این منطقه میباشد.

 

نتیجه گیری

کشور تاجیکستان که یکی از کشورهای آسیای مرکزی است از معدود کشورهای فارسی زبان جهان که با زبان اصیل فارسی که همان زبان شاهنامه است سخن میگویند. عامه ی مردم این کشور نیز با شعر و ادبیات فارسی و بزرگانی چون فردوسی، رودکی، حافظ و سعدی آشنایی دارند که نشان دهنده‌ی عمق نزدیکی فرهنگی آنها با ایران میباشند. قطعا مسافرت به کشورهای آسیای میانه، خصوصا تاجیکستان تجربه ای از یک سفر گردشگری فراموش نشدنی خواهد بود که تا سالها در اذهان باقی خواهد ماند.